پايان نامه ارشد و دكترا در حقيقت پس از گذراندن دروس دانشگاهی براي اتمام كار و گرفتن مدرك انجام مي شود. پايان نامه به طور كلي تفاوت زيادي با دروس دانشگاهي دارد. يكي از تفاوت پایان نامه با دروس دانشگاهی اين است كه نقطه اتكاي اصلي بر عهده دانشجو است. دانشجو خودش بايد مقاله بخواند خودش بايد ياد بگيرد خودش بايد اجرا كند.در دروس دانشگاهي در حقيقت استاد راهنما تدريس مي كند و همجنين از دروس تدريس شده آزمون مي گيرد. اما در پايان نامه تدريسي در كار نيست ،آموزشي انجام نمی شود و اساتيد اغلب نقش منتقد را ايفا مي كنند.اگر اميدتان به استاد راهنما باشد سال ها و ترم ها مي گذرد و شما كاري نكرديد. مجموعه مهرداد سيويل با مديريت مهرداد حمصيان با داشتن رزومه هاي متعدد در چاپ مقالات و همچنين تدريس روش هاي مختلف تحقيق به دانشجويان ارشد و دكترا و همچنين مشاوره ها و آموزش مراحل انجام پايان نامه براي اولين بار در ايران به مشاوره و همچنين آموزش پايان نامه به دانشجويان پرداخته شده است. از سوي ديگر تفاوت ديگري كه پايان نامه با دروس دانشگاهي دارد ،شما بايد در جلسه دفاع شما از پژوهش انجام شده خود دفاع كنيد .جلسه دفاع پايان نامه نيازمند طراحي، برنامه ريزي و آمادگي دارد كه مجموعه مهرداد سيويل با آموزش و مشاوره جهت آمادگي نحوه ارائه در جلسه دفاع در كنار دانشجويان است تا به درستي و طبق اصول آموزشي جلسه دفاع را برگزار كنند. در جلسه دفاع از ساخت پاورپوينت گرفته تا نحوه ترتيب مطالب پايان نامه از اهميت بالايی برخوردار است.در ادامه پس از بررسي تفاوت پايان نامه با دروس دانشگاهي به نحوه ساخت پاورپوينت و نكات جلسه دفاع مي پردازيم. اهميت جلسه دفاع پايان نامه و نحوه طراحي آن ،در حقيقت ميوه كار شما خواهد بود. شما برای پایان نامه تحت فشار هیچ کس قرار نمیگیرید ، برای همین است خیلی طول میکشد و وقت زیادی هدر می رود چون شما تحت فشار نیستید و مانند آزمون های درسی نیست که تحت فشار باشید و اگر چندین سال هم پیگیری نکنید هیچ اتفاقی نمی افتد ، ممکن است اصلا استاد راهنما شما را دو ترم رها بکند ، شما خودتان باید پیگیر باشید باید به دنبالش باشید و خودتان تحقیق کنید و دنبال استاد راهنما باشید. پایان نامه را هیچوقت با درس های دانشگاهی کنار هم نگذارید ، این دو کاملا فرق دارند ، شما برای دروس دانشگاهی امتحان داشتید و شب آخر هم که شده مجبور بودید بخوانید ولی پایان نامه اینگونه نیست و همین باعث می شود پایان نامه افراد مثلا یک ترم ، دو ترم طول بکشد و میبینند هیچ کاری انجام نداده اند. پایان نامه نیاز به زمان دارد شما باید از کارتان بزنید ، اگر کسی به شما می گوید من پایان نامه را در یک ماه یا دوماه تحویل شما می دهم ، اصلا اعتماد نکنید چون این فرد قابل اعتماد نیست ، شما وقتی که پروپوزال را تصویب می کنید حداقل ۶ ماه زمان لازم دارید برای پایان نامه ، باید فصول پایان نامه را بنویسید ، مقالات بخوانید ، کتاب بخوانید ، چندتا نرم افزار یاد بگیرید برای روش تحقیقتان و حتی اگر کسی بخواهد این کار ها را انجام دهد نیاز به زمان دارد ، بعضی ها میایند و یک ماهه کپی میزنند که اصلا این قابل قبول نیست و استاد راهنما نمی آید کاری انجام دهد که زیر سوال ببرد ، سعی کنید این نکات را رعایت کنید و هرچه سریع تر پایان نامه خود را شروع کنید.
بسیاری از دانشجویان ارشد و دکترا تصور می کنند که انجام فصل های پایان نامه و تحویل آن به منزله‌ی پایان کار است. در حالیکه نحوه ی ارائه شما در جلسه دفاع پایان نامه بسیار اهمیت دارد و بسیاری از دانشجویانی هم که پایان نامه خوبی را انجام داده اند ولی در روز دفاع، ارائه خوبی انجام نداده اند در حقیقت تمام زحمات پایان نامه را هدر داده اند. بسیاری از داوران فارغ از این که چه پایان نامه ای انجام شده است. به دنبال نحوه ارائه شما در جلسه دفاع پایان نامه و پاسخ دهی به سؤالات هستند. هدف رسمی دفاع این است که اساتید و داوران مطمئن شوند سرقت ادبی انجام نشده است، و اینکه دانشجو کاملا پایان نامه‌ی خود را درک کرده و می‌تواند آن را توضیح بدهد. در این جلسه سؤالات عمیق زیادی مطرح می‌شود، بحث‌های مفهومی پیچیده‌ای از دانشجو پرسیده می شود و اگر خودتان هم پایان نامه را انجام نداده اید، فردی که پایان نامه را انجام داده است باید در یک فرصتی به شما توضیحات مختصری در مورد نحوه کار بدهد. تحت هیچ شرایطی از گرفتن پایان نامه های آماده خودداری کنید و به دنبال آموزش انجام پایان نامه باشید. هزینه های بالایی برای آموزش مراحل انجام پایان نامه پرداخت کنید ولی به دنبال گرفتن تمام فصول پایان نامه به صورت یکجا نباشید. یک پایان نامه با تمام فصول اغلب برای بسیاری از اساتید قابل قبول نیست و شما باید فصل های پایان نامه را به صورت فصل فصل یا به صورت دو فصل دو فصل تحویل دهید و از استاد راهنمای خود بازخورد بگیرید. هزینه های الکی برای یک پایان نامه با تمام فصول نکنید مگر اینکه استاد راهنما به شما بگوید که تمام فصل های پایان نامه را به صورت یک جا بیاور. حتی در این صورت نیز پایان نامه را با تمام فصول از هیچ مرکزی دریافت نکنید. فصل ها را به صورت جداگانه تحویل بگیرید و خودتان حتما مطالعه کنید تا به مشکلات اساسی برخورد نکنید. هرجا سؤال برای شما پیش آمد آن سؤال را از فرد انجام دهنده پایان نامه بپرسید.
مراحل آماده شدن برای جلسه‌‌‌ی دفاع از پایان نامه
۱- قوانین و فرمت دانشگاه خود را حتما بگیرید. هردانشگاهی فرمت مخصوص به خود را دارد.
۲- قبل از جلسه دفاع چه پایان نامه را خودتان انجام داده اید چه بیرون انجام شده است، چندین بار متن پایان نامه خود را بخوانید. اوایل فرمت دانشجویان اغلب از فرمت های آماده استفاده می کنند که اسم اساتید دیگری نوشته شده است. حتما کل پایان نامه را چندین بار مطالعه کنید تا اشکالاتی به این شکل در پایان نامه نباشد.
۳- بر روی مطالب پاورپوینت و طراحی تخصصی آن وقت بسیار زیادی بگزارید و از کپی کردن مطالب وورد پایان نامه داخل پاور جدا خودداری کنید. اگر داوران می خواستند همان مطالب نوشته شده وورد پایان نامه را ببینند نیازی به برگزاری جلسه دفاع نبود.
۴- اولویت های مهم را برای خود مشخص کنید و اولویت ها را در پاورپوینت و در جلسه دفاع مطرح کنید و از مسائل بدون اهمیت چشم پوشی کنید.
۵- تعداد اسلایدهای پاور باید به صورت منطقی و براساس صحبت های شما بر هر اسلاید مشخص گردد. تعداد معینی برای تعداد هیچ پاوری تعیین نشده است. گوش به فرد افراد غیرمتخصص ندهید.
۶- یک فهرست از سؤالات احتمالی تهیه کنید (مخصوصا سؤالاتی که از آن ها ترس دارید). اغلب همان سؤالات از شما پرسیده می شود.
۷- نحوه صحبت کردن شما و جذابیت در لحن صحبت شما بسیار در جلسه دفاع پایان نامه اهمیت دارد. از یکنواخت صحبت کردن در جلسه دفاع پایان نامه پرهیز کنید.
بهترین توصیه این است که «سعی کن از جلسه دفاع پایان نامه لذت ببری» قبل از دفاع این توصیه به نظر مسخره می‌آید، ولی در ادامه‌ی جلسه می‌بینید که واقعا درگیر بحث شده‌اید. این یکی از ابتدایی‌ترین فرصت‌هایی است که در آن می‌توانیم با کسانی حرف بزنیم که نه‌تنها در مورد موضوع ما اطلاعاتی دارند، بلکه با ما موافق هم هستند. این فرصت بزرگی است که ابعاد تحقیق خود را بسنجید، اگر این دیدگاه را داشته باشید آن وقت می‌بینید خیلی هم سخنرانی دفاع دشوار نیست. نکاتی که خیلی برای جلسه دفاع پایان نامه مهم است ولی شاید کسی آن ها را به شما نگفته باشد این است که، در جلسه دفاع همه ی افراد استرس را دارند اما چیزی که مهم است نحوه ی رفتار شماست! که چگونه برخورد می کنید؟ ارتباط چشمی که با حضار و داورها برقرار می کنید ، نگاه خیلی دقیقی به استاد راهنما یا اساتید نکنید ، کار خودتان را انجام بدهید ، ممکن است استاد در حال فکر دیگه ای باشد یا اخم کرده باشد ، زیاد توجه نکنید به حالت و چهره استاید ولی سعی کنید ارتباط چشمی برقرار کنید ، نحوه ی برخورد شما باید به گونه ای باشد که اصلا انگار هیچ استرسی ندارید. خیلی وقت ها افراد خیلی استرس دارند ولی به گونه ای برخورد می کنند که اصلا متوجه استرسشان نمی شویم. اگر شما مدام تپق بزنید و نتوانید ارتباط برقرار کنید و صحبت کنید باعث مشخص شدن استرستان می شود وگرنه اگر بروز ندهید هیچ اتفاقی نمی افتد و انگار نه انگار! خیلی راحت حرفتان را بزنید و با حضار صحبت کنید.
جلسات دفاع ارشد و دکترا در هر رشته‌ای برای دانشجوها ازجمله لحظات مهم و سرنوشت‌ساز است که زحمات چندین ساله دانشجو در مدت‌زمان کمی مشخص می‌گردد. اگر بهترین و کامل‌ترین پایان‌نامه را هم شما انجام داده باشید ولی در جلسه دفاع نتوانید آن را به‌خوبی ارائه کنید، در حقیقت مانند این است که شما کار بزرگی انجام ندادید و تمام لحظات خود را که برای پایان‌نامه خود صرف کرده‌اید، تلف‌شده است. طبق گفته زیبای استیوجابز در حقیقت، ارائه‌ی هر چیزی، میزان اهمیت آن را مشخص می‌کند. در نظر داشته باشید که نحوه‌ی ارائه پایان‌نامه میزان اهمیت کار تحقیقاتی شمارا مشخص می‌کند، اما جهت ارائه مناسب در جلسه دفاع پایان‌نامه باید چه نکاتی را رعایت کنیم تا بتوانیم ارزش و اهمیت کار خود را نزد داوران و اساتید چندین برابر کنیم؟
یادگیری و آموزش ساخت پاورپوینت حرفه‌ای طبق اصول طراحی آموزشی
به‌هیچ‌وجه مطالب ورد پایان‌نامه را نباید در داخل پاورپوینت دفاع کپی نمود. پاور پوینت خود را یا خودتان درست کنید یا به افرادی بدهید که طراحی پاورپوینت حرفه‌ای را بلد هستند. تحت هیچ شرایطی پاورپوینت خود را به دست افراد عادی نسپارید. این به معنی سپردن کل سرنوشت روز دفاع است. پاورپوینت تنها ابزار شما در روز دفاع است که اگر خوب طراحی نگردد یعنی شما در صورت تسلط کامل خود،۵۰ درصد کار را درست انجام نداده‌اید. اگر پاور خوبی نداشته باشید انتظار ارائه خوب از شما نمی‌رود. پاورپوینت نشان‌دهنده طرز فکر شما در جلسه دفاع است، دانشجوها هنوز نمی‌دانند که داوران از همان نگاه اول بر پاور شما بر طرز فکر و اهمیت پایان‌نامه شما پی خواهند برد. تجربه نشان داده است که در صورت مناسب نمودن پاور، قضاوت‌های داوران و جبهه‌گیری آن‌ها در مورد هر یک از مسائل پایان‌نامه نیز دو برابر بیشتر می‌گردد. هر چه داوران از شما بیشتر ایراد بگیرند کار شما جهت متقاعدسازی آن‌ها سخت‌تر می‌شود چون که شما در زمان اندکی باید به جواب‌های بیشتری پاسخ دهید و کار به‌جایی می‌رسد که شما نمی‌توانید در زمان اندکی که پیشرو دارید، پاسخگوی سؤالات متعدد داوران و اساتید باشید و این مجدد به معنای از دست دادن نمره و پایین آمدن کیفیت پایان‌نامه می‌باشد. همچنین شرکت مهرداد سیویل جهت کمک به کلیه دانشجویان در رشته‌های مختلف جهت دفاع مناسب، اقدام به مشاوره و همچنین ساخت پاورپوینت حرفه‌ای جهت موفقیت در جلسه دفاع ارشد و دکترا می‌کند. پاورپوینت حرفه‌ای ساخته‌شده توسط این شرکت با ضمانت و گارانتی کامل می‌باشد و درصورتی‌که در روز دفاع شما به خاطر پاور با مشکل روبرو شدید تنها در صورت گرفتن فیلم جلسه دفاع و ارسال آن برای ما، بدون هیچ صحبتی، هزینه شما برگشت خواهد شد. هدف ما از این فعالیت‌ها، ارتقای بحث علمی دانشجویان و افزایش کیفیت ارائه پایان‌نامه‌ها و سخنرانی‌های علمی می‌باشد. معمولاً وقتی قصد دارید از پایان‌نامه خود دفاع نمایید، بسیاری برای شما از جلسه دفاع از پایان‌نامه و نکاتی که باید بدانید می‌گویند. در اغلب دانشگاه‌های دنیا دانشجویان تحصیلات تکمیلی موظف‌اند پس از اتمام نگارش پایان‌نامه، آن را به دانشگاه تحویل می‌دهند و پس از تعیین داور یا داوران پایان‌نامه در جلسه‌ای رسمی حضور می‌یابند، و ضمن ارائه گزارشی شفاهی از کار خود، به پرسش‌های داوران و پرسش‌های احتمالی سایر حاضران پاسخ می‌دهند.
مهارتهای لازم دانشجویان برای جلسه دفاع
در جلسه دفاع مهارتهای سخنرانی دانشجو نقش اساسی دارد، زیرا او ناچار است روایتی صادقانه از ماه‌ها تلاش خود را درزمانی کوتاه که معمولاً بین۲۰ تا ۴۵ دقیقه پیش‌بینی می‌شود، ارائه کند. در زمان اندکی که برای ارائه شما در نظر گرفته می‌شود، شما باید به مهم‌ترین نکات اشاره‌کنید نه موضوعات بدیهی و در غیر این صورت، داوران و اساتید در جلسه دفاع نمی‌توانند برداشت درست و دقیقی از فرآیند پژوهش، اهمیت، اهداف و مهم‌تر از همه نتایج شما به دست آورند. در بسیاری از کشورهای دنیا، ازجمله در ایران، جلسه دفاع عمومی است همه علاقه‌مندان می‌توانند در آن شرکت کنند. اما در برخی از کشورها، ازجمله انگلستان، جلسه دفاع تنها با حضور دانشجو و داوران داخلی و خارجی برگزار می‌شود. چنانچه استاد راهنما یا مشاور نیز تمایل داشته باشند، می‌توانند در این جلسه شرکت کنند. اما فقط دانشجو باید به پرسش‌های داوران پاسخ دهد و استاد راهنما و یا مشاور فقط می‌توانند نظاره‌گر این گفت‌وگو باشند. داور خارجی که نقش اصلی را در مدیریت جلسه دفاع دارد، از دانشگاهی غیر از دانشگاه محل تحصیل دانشجو دعوت می‌شود و به همین دلیل داور خارجی نام دارد.
پاورپوینت جلسه دفاع باید دارای چه خصوصیاتی باشد؟
در بسیاری از جلسات دفاع دیده می‌شود که دانشجویان با استفاده از امکانات نمایشی نرم‌افزارهایی مثل پاورپوینت به ارائه بخش‌هایی از پایان‌نامه می‌پردازند که دقیقاً به همان ترتیبی است که در متن پایان‌نامه آمده است. اگرچه استفاده از پاورپوینت و ابزارهای نمایشی مشابه بر جذابیت ارائه می‌افزاید، هیچ الزامی وجود ندارد که دانشجو اسلایدها را یکی پس از دیگری به ترتیب پایان‌نامه و فصل‌های آن نمایش دهد، و تنها به خواندن محتوای اسلایدها بسنده کند، زیرا بهتر است او ضمن استفاده از این امکانات روایت پژوهش خود را به زبانی ساده برای حاضران تعریف کند؛ زیرا متن پایان‌نامه قبل از جلسه در اختیار داوران بوده و پس‌ازآن در اختیار سایر علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت. داوران و اساتید به دنبال این نیستند که شما همان مطالبی را که در فایل پایان‌نامه قرار داده اید را مجدد با همان ترتیب و با همان نگارش ببینند و اگر قرار به تکرار همان فایل بود که دیگر جلسه دفاعی برگزار نمی‌شد و شما قرار است در جلسه دفاع به‌صورت واضح و آشکار و با جذابیت بالا به ارائه مطالبی که کشف کردید بپردازید و بعد بتوانید سؤالات داوران را در مورد هر یک از مطالبی که در پایان‌نامه مطرح کردید پاسخ‌گو باشید و شما قرار است در این جلسه از کار خود دفاع کنید پس انتظار نداشته باشید اساتید هیچ ایرادی از شما نگیرند. ایرادها با توجه به نظر هر استادی و دیدگاه آن‌ها مطرح می‌شود و این شما هستید که باید با ترفندهای مناسب و علمی جوابگو نظرات آن‌ها باشید. ازاین‌رو، جلسه دفاع فرصتی است که دانشجو به زبان خود داستان پژوهش خویش را همراه با فرازها و فرودهای آن روایت کند. علاوه بر این، نباید فراموش کرد که این جلسه فرصتی است که دانشجو از کاستی‌ها و اشکالات احتمالی متن پایان‌نامه مطلع شود و قبل از ارائه نسخه نهایی، به رفع این اشکالات بپردازد. در بحث‌های بعدی سعی می‌کنیم نکات مهم ازجمله محل قرارگیری شما در هنگام صحبت و همچنین حل موضوعات مختلف جهت موفقیت در روز دفاع پایان‌نامه و سخنرانی‌های علمی را بررسی کنیم.
به نظر شما یک موضوع علمی یا یک سخنرانی علمی میتونه جذابیت داشته باشه؟ چیزی که مهمه اینه که خیلی از افراد فکر می کنند که یک سخنرانی علمی نمیتونه مثل یک فیلم و یا سریال جذاب باشه در حالی که قطعا میتونه جذاب باشه! شما وقتی که میخواین یه جلسه دفاع یا سمیناری رو برگزار کنید یا وقتی که میخواین ارائه خوبی رو داشته باشین خیلی مهمه که ارائتون جذابیت داشته باشه، و جذابیت کاری به موضوع نداره ، خیلی وقت ها جذابیت توی صحبت کردن درباره اون موضوع پیدا میشه ، شما می تونید یک موضوع رو انقدر زیبا ارائه بدین که برای همه جذابیت داشته باشه و ممکنه همون موضوع رو جوری ارائه بدین که یک نفر هم از اون موضوع احساس جذابیت نکنه. در این مقاله نکات مهم در مورد جذابیت در جلسه دفاع پایان نامه رو خدمتتون بیان می کنیم ، با ما همراه باشید.
فکر کنید مثلا شما در یک سمینار هستید و یا در حال تماشای یک فیلم یا سریال هستید ، این سریال چه جذابیتی داره؟ جذابیت این سریال اینه که شما قسمت اول رو تماشا می کنید و میخواین ببینید قسمت دوم چی میشه ، و دوم رو میبیند و میخواین ببینید سوم چی میشه و غیره ، ولی شما اگر مثلا قسمت اول رو نگا کنید و بعد برید قسمت چهارم رو نگاه کنید ، بعد برید جلسه ششمشو نگاه کنید و بعد دوباره برگردید و قسمت دوم را تماشا کنید این سریال جذابیتشو از دست میده و دیگه جذاب نیست ، چون دلیل جذابیت این سریال پیوستگی بود که در آن بود. برای سخنرانی های علمی ، برای سمینار ، برای جلسه دفاع پایان نامه و یا هر موضوعی که میخواین اونو ارائه بدین اگه بخواین جذابیت ایجاد بکنید باید پیوسته مطالبتون رو ارائه بکنید ، یعنی مطالب طبقه بندی شده پشت سر هم بیان شما شما اول مطلب اول را بیان کنید و بعد مطلب دوم را بیان کنید و این مطالب به هم ربط داشته باشه و پیوسته به دنبال هم باشه. پس یه چیزی که خیلی مهمه همین طبقه بندی کردن و پیوستگی بین موضوعاته که باعث میشه این ارائه شما جذاب باشه و همه به آن گوش بدند که شما در اول چه کاری کردین، بعد از چه فرایندی استفاده کردین ، بعد چه نتیجه ای گرفتین از این کار ، چه پیشنهادهایی دارید ؛ این ها همه باعث میشه که ارائه ی شما جذاب باشه. در آخر پیشنهاد می شود دیگر مقالات مجموعه مهرداد سیویل در مورد جلسه دفاع پایان نامه را در بخش (برگزاری جلسه دفاع) مطالعه نمایید.
مقالات مشابه با این مقاله:
کتاب آمادگی از صفر تا صد جلسه دفاع پایان نامه (مهرداد حمصیان)
نوشته شده توسط مهندس مهرداد حمصیان
