دانشجويان ارشد و دكترا در شروع به كار پايان نامه ميبايست فصل های پايان نامه را بدانند. فصل های پایان نامه اغلب در بسياری از دانشگاه ها به ٥ فصل كلی تقسيم مي شود. پايان نامه مثل يك داستان است كه فصل هاي آن به يكديگر وابسته هستند. نمی توان بدون اطلاع از جزئيات فصل ها شروع به نوشتن پايان نامه نمود. در اين مقاله به بررسی فصل های پايان نامه پرداخته شده است. مقالات ديگر سايت نيز در مورد فصل اول (كليات پژوهش) ، فصل دوم (پيشينه پژوهش)، فصل سوم (روش تحقيق)، فصل چهارم (تجزيه و تحليل نتايج) و فصل٥ (نتيجه گيري و پيشنهادها) ، توضيح داده شده است.
در پایان نامه معمولا ۵ تا فصل کلی داریم ، در فصل اول کلیات پژوهش آورده میشه ، مثل اهداف و اهمیت موضوع ، فرضیه ها و غیره و هرچیزی که داخل پروپوزال آمده ، در فصل اول میاد. به فصل دوم پیشینه پژوهش یا ادبیات موضوع می گویند ، این فصل در مورد اینه که در مقالات پیشین بقیه افراد چه کاری انجام دادند ، پس میاین مقالات رو میخونید و بعد دسته بندی می کنید و داخل فصل دوم میارید ، در فصل دوم هرچیزی از جدول گرفته تا شکل باید رفرنس دهی کنید و بگید این مطلب از کجا آورده شده چون بدون رفرنس دزدی ادبی محسوب میشه و باید خیلی دقت کنید به این نکته. فصل سوم روش تحقیق شماست ، ممکنه یکی از روش های آماری استفاده بکنه ، یکی از روش های آزمایشگاهی استفاده بکنه ، یکی ممکنه از روش تصمیم گیری چند معیاره استفاده کرده باشه و غیره که روش تحقیق با توجه به انتخاب موضوعتون انتخاب میشه و وقتی که این روش تحقیق رو در فصل سوم آوردید ، در فصل چهارم همان روش تحقیقتون رو باید با استفاده از همان نرم افزاری که مختص روش تحقیقتونه تجزیه و تحلیل کنید ، مثلا نرم افزار اصلی روش آمار (spss) است که پرکاربردترین نرم افزار برای آمار است یا مثلا نرم افزار مدل سازی ساختاری (pls) است. یعنی باید پس از جمعآوری اطلاعات در این فصل آن دادهها را به نرمافزار منتقل نموده و سپس خروجی بهدستآمده را تجزیهوتحلیل میکنیم. نحوهی جمعآوری اطلاعات از روشهای مختلفی مانند پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، استخراج دادههای روشهای آزمایشگاهی و یا استخراج و ثبت دادههای کمی و کیفی از پروژههای اجرایی انجام میشود و سپس دادههای جمعآوریشده را در فصل ۴ تجزیهوتحلیل میکنیم.
در فصل پنجم هم که نتیجه گیری میکنید از کارتون و با استفاده از این پنج تا فصل بیان میکنید که به چه نتایجی رسیدید؟ برای آینده چه پیشنهادهایی دارید درنهایت فصل پنج در ادامهی تجزیهوتحلیل در فصل ۴ به پیشنهادهای و نتیجهگیری از کل پژوهش حاضر میپردازد. درنهایت فصل پنجم، آخرین فصل پایاننامه است که با نام نتیجهگیری و پیشنهادهای میباشد. همه اساتید راهنما و داوران شما در پایاننامه به دنبال این هستند که ببینند شما به چه نتایجی دست پیدا کردید و در حقیقت هدف اصلی هر پژوهشی این است که بتوانیم با بررسی پژوهشهای خود و با استفاده از ابزارهای مناسب به نتایج ارزشمندی دست پیدا کنیم. این نتایج تمام زحمات شما در فصول قبل را نشان میدهد. علاوه بر اینکه شما نتایج کلی پژوهش خود را بیان میکنید و فرضیههایی که در فصل اول و پروپوزال آوردید را در این فصل باید تائید را رد نمایید.
فصل اول با عنوان کلیات تحقیق یا پژوهش نام برده میشود که عنوان فصل اغلب بر اساس فرمت هر دانشگاهی انتخاب میشود ولی کلیات مباحث در کلیه دانشگاهها یکسان است. بهطور مثال در فصل اول که در حقیقت همان کامل شده پروپوزال است مباحث زیر میبایست پوشش داده شود:
مقدمه یا بیان مسئله
اين فصل شامل بيان مسئله یا مقدمه که در ابتدای هر فصلی آورده میشود و کلیاتی از مباحث مطرحشده در آن فصل را مشخص میکند که هر خواننده با خواندن این بخش متوجه بشود که قرار است در این فصل به چه مطالبی پرداخته شود.(دوستان عزیز دقت کنید که تمام جملات و مطالب این بخش باید دارای رفرنس باشند که شما این مطلب را از کجا آوردید، شما نمیتوانید از خودتان صحبتی بدون رفرنس انجام دهید در مقدمه فصل اول و همچنین در فصل دوم و سوم نیز به همین صورت میباشد ولی در فصل ۴و۵ چون مربوط به کار تحقیقاتی شماست شما باید تجزیهوتحلیل و نتیجهگیری خودتان را بیاورید و بحث نمایید.
ضرورت انجام تحقيق
ضرورت انجام تحقيق یعنی چه ضرورتی داشته که شما به بررسی این موضوع پایاننامه پرداختید. در حقیقت چه مشکل یا شکافی بوده که شما این عنوان پژوهش را انتخاب کردید؟
اهداف پایاننامه
اهداف شما از این پایاننامه چیست؟ چه هدف اصلی و اهداف فرعی را دنبال میکنید؟ در یککلام میخواهید به چه چیزی برسید در آخر این پایاننامه؟ (بهطور مثال هدف من از اینکه ادامه تحصیل بدهم چیست؟ آیا افزایش اطلاعات بوده ؟ آیا برای پیدا کردن شغل دلخواهت اومدی؟ آیا اومدی وقتت را تلف کنی چند سال و بگی فوقش لیسانس داری؟ اهداف بايد صريح، روشن، بدون ابهام و واقعبینانه باشد و بهصورت منطقي بيان شود. اهداف بايد با عنوان، بيان مسئله، فرضيه و سؤالات پژوهش هماهنگ باشد.
فرضیههای پژوهش شما چیست؟
فرضيه و سؤالات بهصورت يك جمله خبري و حتیالمقدور جهتدار نوشته شود و حاوي يك پيشگويي باشد و زيربناي علمي داشته باشد. یعنی شما با توجه به مقالاتی که مطالعه کردی یک سری فرضیاتی در این قسمت در نظر میگیری که این فرضیات در پایان فصل پنجم باید تأیید یا رد شوند. تمام فرضیات باید بر اساس پژوهشهای قبلی که زيربناي علمي دارد مشخص گردند و نباید فرضیهای مطرح شود که نتوانید در فصل آخر پایاننامه آن را با دلیل علمی رد یا قبول نمایید.
تعريف متغیرهای پژوهش
هر پایاننامهای دارای یک سری عوامل، فاکتورها و متغیرهایی اصلی و تخصصی است که جهت درک راحت خوانندگانی میبایست آنها را در فصل اول تعریف کنیم. مثلاً موضوع من در مورد مدیریت ایمنی است باید مشخص کنم اول که اصلاً ایمنی یعنی چی؟
فصل دوم پایاننامه بهمرور ادبیات و پیشینه تحقیق میپردازد، یعنی در این فصل شما ابتدا با توجه بهعنوان پایاننامه باید مقالات فارسی و انگلیسی را تهیه کنید و سپس تمام مقالات فارسی را خوانده و مقالات خارجی را ترجمه کرده و سپس از جمعبندی آنها شروع به نوشتن مقدمه و تیترهای فصل دوم نموده و میبایست دقت کنید تمام مطالب و خطوط این فصل باید رفرنس داده شود و تمام جداول و نمودارهایی که آورده میشود باید با رفرنس باشد و هیچ مطلب بدون رفرنس معتبر برای اساتید موردقبول نیست. بعضیها فکر میکنند باید در این فصل مطالب گذشته را کپی کنند درحالیکه اینطور نیست شما باید خلاصهای از مطالبی که از مقالات داخلی و خارجی مطالعه کردید را بیاورید و رفرنس بیاورید و این به معنی آوردن متن کامل پژوهشهای گذشته نیست و این اشتباهی است که دانشجوها را در ادامه کار دچار مشکل میکند.تازگی بعضی از دانشگاهها دارای نرمافزارهای اصالتسنجی هستند که تشخیص میدهد آیا مطالب از پایاننامه دیگری کپی نشده باشد. نوشتن فصل دوم برخلاف انتظارات دانشجویان اصلاً کار آسانی نیست و باید بین مطالب آورده شده نیز پیوستگی داشته باشد. شما نمیتوانی در فصل اول در مورد یک مطلبی بنویسی و در فصل دوم در مورد مطلب دیگر و در فصل ۳ و ۴ و ۵ مطالب دیگری بیان گردد. یک پایاننامه در حقیقت مثل یک داستان است که تمام مطالب آن از فصل ۱تا فصل ۵ باید با یکدیگر پیوسته و یک راستا باشند.
فصل سوم روش تحقیق پژوهش را بهطور کامل توضیح میدهد و این به معنی درس دادن نرمافزار و ابزار پژوهش شما نیست. روش تحقیق یعنی با چه ابزاری میخواهید پژوهش خود را جمعبندی و تجزیهوتحلیل کنید. هر تحقیق و پژوهش علمی باید دارای روش مخصوص به خود باشد که انتخاب روش باید با توجه به موضوع پایاننامه و مقاله مشخص گردد، نمیتوان هر روش و ابزاری را برای پژوهش خود انتخاب کنید و اول باید بدانید کاربرد آن روش چیست و آیا به شما جهت رسیدن به مقصد نهایی کمک میکند یا خیر؟ پاسخ این پرسش شمارا جهت انتخاب روش مناسب کمک خواهد نمود. نمیتوان اگر بحث شما آزمایشی است از روشهای آماری استفاده کنید و یا نمیتوان اگر رتبهبندی بر معیارها بر اساس معیارها را بهصورت چندگانه میخواهید از روش آماری استفاده کنید چون روش آماری نمیتواند این کار را انجام دهد و نیاز به روشهای تصمیمگیری چندمعیاره است. در انتخاب مناسب روش تحقیق خود دقت زیادی کنید و انتخاب اشتباه روش تحقیق میتواند پژوهش و پایاننامه شمارا بهطورکلی رد کند و تمام زحمات شمارا بیهوده کند. انتخاب روش تحقیق شما در رشتههای مدیریت اغلب آزمایشگاهی نیست و به یک صورتی آماری است یا ربطی به آمار پیدا میکند. روشهای تحقیقاتی مختلفی برای انجام پایاننامهها وجود دارد و انتخاب روش تحقیق برای هر عنوانی متفاوت است. رفرنس دهی در این فصل مهم است ولی نه به میزان رفرنس دهی در فصل دوم ، چون اغلب مطالب فصل سوم از کتابهای مرجع انتخابشده است.
در فصل چهارم پایاننامه باید به تجزیهوتحلیل دادههای پژوهش خود بپردازیم. در این فصل برعکس فصلهای دیگر که نیاز به رفرنس میخواست اصلاً نباید رفرنس داشته باشید و دلیل آن این است که فصل چهارم پایاننامه به تجزیهوتحلیل دادههای پایاننامه شماست و ربطی به پایاننامههای دیگر ندارد. فصل چهارم با توجه به اینکه از پژوهشهای پیشین در کنار جمعآوری اطلاعات شما میباشد ولی همه مطالب باید با تجزیهوتحلیل خاص پژوهش شما باشد و نباید هیچ مطلبی از پایاننامههای دیگر و یا نتایج آنها کپی شود ولی شما میتوانید در صورت نیاز در ادامه نتایج پژوهشهای پیشین استفاده نموده و آنها را در پژوهش خود توسعه دهید. فصل چهارم پایاننامه در ادامه فصل سوم که مربوط به روش تحقیق بود استفاده نموده و با استفاده از نرمافزار مناسب آن روشی که در فصل سوم یادشده است را در فصل چهارم اجرایی میکند. در فصل چهارم با استفاده از نرمافزارها و روشهای مناسب یادشده در فصل سوم به تجزیهوتحلیل دادههای جمعآوریشده پرداخته میشود. یعنی باید پس از جمعآوری اطلاعات در این فصل آن دادهها را به نرمافزار منتقل نموده و سپس خروجی بهدستآمده را تجزیهوتحلیل میکنیم. نحوهی جمعآوری اطلاعات از روشهای مختلفی مانند پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، استخراج دادههای روشهای آزمایشگاهی و یا استخراج و ثبت دادههای کمی و کیفی از پروژههای اجرایی انجام میشود و سپس دادههای جمعآوریشده را در فصل ۴ تجزیهوتحلیل میکنیم.
درنهایت فصل پنج در ادامهی تجزیهوتحلیل در فصل ۴ به پیشنهادهای و نتیجهگیری از کل پژوهش حاضر میپردازد. درنهایت فصل پنجم، آخرین فصل پایاننامه است که با نام نتیجهگیری و پیشنهادهای میباشد. همه اساتید راهنما و داوران شما در پایاننامه به دنبال این هستند که ببینند شما به چه نتایجی دست پیدا کردید و در حقیقت هدف اصلی هر پژوهشی این است که بتوانیم با بررسی پژوهشهای خود و با استفاده از ابزارهای مناسب به نتایج ارزشمندی دست پیدا کنیم. این نتایج تمام زحمات شما در فصول قبل را نشان میدهد. علاوه بر اینکه شما نتایج کلی پژوهش خود را بیان میکنید و فرضیههایی که در فصل اول و پروپوزال آوردید را در این فصل باید تائید را رد نمایید.در یک بخش از این فصل میتوانید به بررسی نتایج خود با پژوهشهای پیشین بپردازید. پژوهش شما میتواند در راستای پژوهشهای دیگر به نتایج ارزشمندی برسد که پژوهشهای دیگری که در این حوزه انجامشده است را توسعه دهد و مرزهای جدیدی را برای آن موضوع ایجاد کند و حتی در مواردی میتواند خلاف نظرات پژوهشهای دیگر باشد که دلیل این اختلاف باید کامل مشخص گردد که چه شرایطی در این پروژه یا موضوع حاکم بوده است که موجب تناقض با پژوهشهای پیشین یا پژوهشی دیگر گردد.
بهطورکلی هدف از نگارش فصل پنج، چهار چیز است:
- ارائه تفسیر خود از نتایجی که در فصل ۴ ذکر آوردیم.
- بازگشت به بیان مسئله و هدف اصلی تحقیق بهمنظور ارائه بازتاب و تأکید بر موضوع اصلی پژوهش خود هستیم.
- منسجم ساختن و کنار هم قرار دادن تمام فصلهای قبلی و بحث درباره نقاط قوت و ضعف پژوهش خود و دیگران در مورد موضوع انجامشده میباشد.
- ارائه توصیههایی برای انجام پژوهشهای بیشتر و توسعه در مورد عنوان پایاننامه خود به دیگران
- مشخص نمودن تفاوت نتیجههای خودتان با نتیجهگیری پژوهشهای قبلی که در این زمینه انجامشده است. (آیا نتایج شما در راستای پژوهشهای قبلی بوده یا خلاف آنها بوده یا قبلیها را توسعه دادید)
مقالات مشابه با این مقاله:
پروپوزال و فصل اول پایاننامهها باید به چه صورتی نوشته شود؟
نوشته شده توسط مهندس مهرداد حمصیان