هر پرسشنامه اي كه تهيه مي شود بايد پايايي و روايي آن بررسي گردد. پايايي و روايي يعني بايد شما پرسشنامه را در نمونه اي شبيه نمونه اصلي توزيع كنيد و بعد اطلاعات گردآوري شده رو بررسي كنيد. پایایی پرسشنامه از طريق ضريبي به نام ضريب آلفاي كرونباخ انجام مي شود. داده ها بايد ابتدا وارد نرم افزار spss شود و بعد اين داده ها پايايي و روايي آن مورد بررسي قرار گيرد. در حقيقت پايايي ضريب همبستگي بين سؤالات رو مشخص مي كند كه مي بايست ضريب إلفاي كرونباخ بايد بالاي ٦. و ٧. شود و هرچه اين عدد به يك نزديك تر شود داراي اعتبار بالايي است. روايي هم از طريق تحليل عاملي تأييدي مورد بررسي قرار مي گيرد. بدون بررسي پايايي و روايي سراغ تحليل هاي آماري نرويد .تمامي آزمون هاي آماري ميبايست بعد از تاييد روايي و پايايي مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار بگيرد.
شاید بتوانیم بگوییم یکی از مهم ترین قسمت های انجام یک روش تحقیق برای اکثر پایان نامه ها و مقالات بخش تهیه پرسشنامه است. یکی از بهترین راهکارهای عملی برای جمع آوری اطلاعات در دنیای واقعی، تهیه پرسشنامه و طرح سؤال از کارشناسان و خبرگان در آن حیطه می باشد که به شما کمک می کند ابتدا شکاف های واقعی را در دنیای عملی شناسایی کنید و سپس به دنبال راه کارهایی برای حل آن مشکل در جامعه باشید و تهیه پرسشنامه برای اکثر رشته های مدیریت، روان شناسی و غیره به عنوان بهترین راه کار جهت گرد آوری اطلاعات است. به دلیل اینکه اکثر مشکلات مدیریتی و روانشناسی نیازمند این است که ابتدا شما آن مشکل را در جامعه شناسایی کنید و بعد به دنبال راهکارهای اجرایی برای حل آن مشکل باشیدو اگر حتی روش تحقیق شما آماری نباشد شما برای اینکه پژوهش خود را اجرایی و کاربردی برای جامعه کنید نیازمند تهیه پرسشنامه و تحلیل آماری هستید. یکی از مهم ترین مشکلات عدم اجراپذیری پایان نامه ها و مقالات پژوهشی این است که اغلب آن ها اصلا مشکلی از جامعه نیستند وعلت آن هم این است که دانشجویان روشی را انتخاب کرده اند که مربوط به آماری و تحلیل آماری نمی شود و این پژوهش، مشکلی از جامعه را حل نخواهد کرد. همانطور که می دانید یکی از راه کارهای جذابیت و واقعی بودن پژوهش ها، کاربردی بودن آن ها در جامعه و در محیط واقعی است. اگر شما موضوعی را انتخاب کردید و پژوهشی قرار است انجام دهید به دنبال پژوهش های کاربردی در جامعه باشید. تهیه پرسشنامه یکی از اساسی ترین نیازهای یک پژوهش اجرایی و عملی را برای شما مهیا خواهد کرد که شما دقیقا مشکل را شناسایی و به دنبال حل آن با استفاده از راه کارهای علمی باشید. در قسمت اول این مقاله راه کارهای عملی و علمی را جهت تهیه بهترین پرسشنامه را ذکر خواهیم کرد و اینکه راهکارهای اجرایی تهیه بهترین پرسشنامه را عنوان خواهیم کرد تا شما بتوانید بهترین داده ها را از پرسشنامه خود بگیرید، در ادامه اصول کلی تهیه پرسشنامه را مطرح خواهیم کرد .
۱-۱- اصول کلی تهیه بهترین پرسشنامه
– سوال های پرسشنامه شما باید بر اساس هدف ها یا سوال های تحقیق تنظیم شود؛
هدف اصلی شما از تهیه پرسشنامه چیست؟ در تهیه پرسشنامه به دنبال چی هستین؟
– از آنجا که جواب دادن به سؤالات پرسشنامه در ایران سخت است باید پرسشنامه شما پاسخ دهنده را جذب کند و سوال های آن برای او جالب باشد تا به راحتی بیشتر به سؤالات پاسخ دهد.
– باز به دلایل که بالا مطرح کردیم، تا حد امکان پرسشنامه را کوتاه تهیه کنید و داده های مورد نیاز پژوهشگر را فراهم آورد؛ با کوتاه ترین سؤال بهترین داده هایی که به دنبال آن هستین استخراج کنین.
– دستورالعمل اولیه تکمیل پرسشنامه را کوتاه توضیح دهید(در حد۲الی سه خط در مورد این پرسشنامه توضیح دهد و حاوی کلیه اطلاعات مورد نیاز پاسخ دهنده، برای کامل کردن پرسشنامه باشد. پرسشنامه باید همراه دستورالعمل تکمیل آن بوده و چگونگی پاسخ دادن به سوال ها را در کوتاه ترین جملات برای پاسخ دهنده مشخص کند.
اجزاء اصلی پرسشنامه
هر پرسشنامه ای باید شامل اجزاء زیر باشد:
الف: مقدمه ای برای آماده کردن پاسخ دهنده جهت تکمیل پرسشنامه داشته باشد. پرسشنامه در مورد چه موضوعی است و شما به دنبال چه هدفی در تهیه این پرسشنامه هستین.
ب:دستورالعمل تهیه پرسشنامه
در این قسمت محقق باید پاسخ دهنده را با چگونگی پاسخ دادن به سوال های پرسشنامه آشنا کند.
ج: سوال ها (گویه ها)
سوال ها (گویه ها) اصلی پرسشنامه همراه با گزینه های مشخص شده در این قسمت آورده خواهد شد. سؤالات پرسشنامه می تواند به صورت باز یا بسته تهیه گردد.که سؤالات بسته سؤالات با کیفیت تری هستند و سؤالات باز را می توانید برای مصاحبه با کارشناسان استفاده کنید و اطلاعات مورد نیاز خود را بگیرید.
سؤالات باز، سوال هایی هستند که در آن ها پاسخ دهنده می‌تواند پاسخ را به اختیار خود بیان کند و برای آن سؤالات گزینه ای تهیه نشده است. این پاسخ ها می‌تواند از چند کلمه تا چند جمله باشد. از این نوع سوال ها برای بررسی و مطالعه عقاید در یک زمینه خاص استفاده می‌شود. باید یادآوری کرد که تجزیه و تحلیل داده های حاصل از این نوع سوال ها مشکل بوده و نیازمند یک سیستم کدگذاری ویژه می‌باشد. اغلب برای تجزیه و تحلیل سؤالات باز پرسشنامه می توان در نتیجه گیری پایانی خود استفاده کنید.
سؤالات بسته، سوال هایی هستند که در آن ها پاسخ دهنده باید به یکی از گزینه های مشخص شده در پرسشنامه پاسخ دهد.
نکات ضروری برای تهیه پرسشنامه
نکات ضروری در تدوین سوال ها: پس از انتخاب نوع سوال های پرسشنامه(باز یا بسته) ، محقق باید به تدوین سوال های پرسشنامه بپردازد. در تدوین سوال ها توجه به نکات زیر ضروری است:
۱- از سوال های نامفهوم و مبهم پرهیز کنید، سؤال پرسشنامه باید خیلی واضح و روشن باشد.
۲- از سوال هایی که پاسخ دهنده را به پاسخ خاصی هدایت می‌کند باید اجتناب کرد. طوری سؤال نکنید که پاسخ دهنده را به سمت گزینه خاصی هدایت کند.
۳- از سوال های پیچیده و طولانی پرهیز کنید.
۴- از سوال های دو وجهی که شامل دو سوال در یک پرسش است اجتناب کنید. هر سؤال باید فقط شامل یک نکته ضروری باشد.
۵- تا جایی که امکان دارد از ارائه سوال های منفی خود داری کنید.
۶- از بیان سوال های مستقیم که موجب تحریک حساسیت و ایجاد مقاومت برای فرد پاسخ دهنده کند پرهیز کنید.
۷- از تنظیم سوال هایی که فرد پاسخ دهنده، جواب آن را در دسترس ندارد خود داری کنید.
در قسمت های بعدی تهیه پرسشنامه مهم ترین نکات را برای تهیه بهترین پرسشنامه مطرح خواهیم کرد. این قسمت ها باید مرحله به مرحله اجرا شود، تا زمانی که نکات این مقاله را رعایت نکردید، قسمت دوم را مطالعه نفرمایید. اجرا نمودن هر یک از نکات بالا شما را به سمت بهترین پرسشنامه هدایت خواهد کرد.
تحلیل آماری با SPSS یکی از راهکارهای ضروری برای تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه و مصاحبه می باشد. اغلب پایان نامه ها در فصل ۴ نیازمند تحلیل آماری با SPSS می باشند. تحلیل آماری پرسشنامه در SPSS به پژوهشگران کمک می‌کند تا بینش قدرتمندی از نتایج سوالات و متغیرهای جامعه داشته باشند. در واقع روش‌ها و آزمون‌های آماری که در علم آمار برای آنالیز داده‌های پرسشنامه وجود دارد را می‌توان با نرم افزار SPSS با سرعت و دقت بیشتری انجام داد. روش‌های آماری که می‌توان با نرم افزار SPSS انجام داد عبارتند از:
روش‌های آمار توصیفی مانند جدول توزیع فراوانی، میانگین و میزان انحراف معیار
ﺗﺤﻠﻴﻞ و ﺗﻔﺴﻴﺮ آزﻣﻮن‌های آﻣﺎری ﺗﻚ ﻣﺘﻐﻴﺮه و ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮه از جمله آزمون تحلیل واریانس تک متغیری ANOVA، آزمون‌های همبستگی و آزمون های غیر پارامتری.
روش‌های پیش‌بینی مانند رگرسیون خطی
انجام پیش‌بینی با استفاده از روش‌هایی مانند تجزیه و تحلیل خوشه‌ای و تحلیل عاملی
۱- تحلیل آماری چیست؟
در این مقاله در این خصوص صحبت می کنیم که اصولا تحلیل آماری چیست و چگونه و با چه ابزارهایی انجام می شود. برای سفارش تحلیل آماری چکار باید کرد؟ و برای آموزش تحلیل آماری از کجا باید شروع نمود؟
۲- تعریف تحلیل آماری
تحلیل آماری عبارتست از گزارشی شامل جداول و نمودارهای آماری و تحلیل و تفسیر آن ها، به گونه ای که تصویری روشن و توصیفی از داده ها و هم چنین استنباط های حاصل از استخراج نکات کلیدی و مدیریتی از داده ها ارائه می دهد. داده ها ممکن است به صورت داده های آماری آماده باشند (مانند نرخ تورم، درآمد، و مانند آن) و یا اینکه از پرسشنامه های توزیع شده بدست آمده باشند. در نگارش تحلیل آماری حتما نیاز به استفاده از یکی از نرم افزارهای آماری (مانند Excel، EViews، SPSS و مانند آن) خواهد بود. در تحلیل های آماری تهیه شده برای تحقیقات دانشگاهی و پایان نامه ها، علاوه بر موارد فوق از آزمون های آماری برای قبول یا رد فرضیات تحقیق استفاده می گردد. برای جلسه دفاع پایان نامه باید دانشجو، حجم نمونه، جامعه آماری، بررسی روایی و پایایی پرسشنامه و خروجی آزمون های آماری را بداند.
۳- استفاده از نرم افزار آماری جهت تحلیل آماری پژوهش
یکی از مهم ترین ابزارهای اصلی مورد نیاز برای انجام و نگارش تحلیل آماری، نرم افزار آماری است و تصور “تحلیل آماری” بدون استفاده از نرم افزارهای آماری غیر ممکن است. زیرا برای تجزیه و تحلیل داده ها نیاز به عملیات های آماری خاصی است که محاسبات آن به صورت دستی غیر ممکن یا بسیار سخت و زمان بر می باشد. در حقیقت در نرم افزار آماری همزمان داده های استخراج شده در پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
باید دو حالت در نظر گرفت: حالت اول اینکه شما یک ارگان و سازمان باشید و بخواهید انجام تحلیل آماری در سازمان متبوع تان را برون سپاری کنید. حالت دوم اینکه شما یک محقق و دانشجو هستید و برای انجام بخش آماری پایان نامه خود (فصل ۴ پایان نامه) نیاز به تحلیل آماری دارید. تحلیل آماری و گزارش های آماری و مدیریتی مورد نیاز ارگان ها و سازمان هاجهت تهیه گزارش اغلب به شرکت های آماری خبره و دارای گرید مرکز آمار ایران واگذار می شود. نکته مهم برای انجام هر تحلیل آماری این است که تحلیلگر آماری شناخت کاملی از کسب و کار و موضوع فعالیت آن موضوع و سازمان داشته باشد و حتما مسائل، مشکلات، نکات کلیدی و مدیریتی را از تحلیل خویش استخراج کند.فراموش نشود که هدف از تحلیل آماری برای ادارات و پژوهش ها، کمک به تصمیم گیری مدیر و محقق برای یافتن شناسایی و یافتن راه حل جهت مسائل است. در حالت دوم، یعنی برون سپاری و واگذاری تحلیل آماری تحقیقات علمی و پایان نامه های دانشجویی، نیز می توانید تهیه این گزارش را به شرکت های آماری بسپارید، اما حتما بایستی دقت نمایید که فرد یا گروهی که ادعای انجام این کار را دارد، آیا از نظر فنی واقعا توانایی کار با آزمون های آماری نرم افزارهای پیچیده آماری را دارد یا خیر؟ و در صورتی که ایرادات و مسائلی از جانب استاد راهنما یا اساتید داور طرح شود آیا می توانند پشتیبانی لازم را داشته باشند یا خیر؟ هر فردی که تحلیل آماری شما را انجام می دهد باید آموزش شما را هم جهت آمادگی برای جلسه دفاع برعهده بگیرد البته قاعدتا هزینه آموزش جدا است ولی بدون آموزش و با صرف زمان برای تحلیل آماری و گرفتن خروجی قطعا دانشجو را با مشکل روبرو خواهد کرد. آموزش های آماری می توانند به صورت آنلاین از راه دور توسط انجام دهنده آماری برای دانشجو انجام گیرد. در اصل می خواهم به شما عرض کنم که در حالت دوم، تخصص و توانایی صد درصدی کار با نرم افزار آماری و گرفتن خروجی ها بسیار مهم بوده و می بایست ملاک عمل قرار گیرد. در این حالت نسبت به حالت اول، تخصص و هم چنین تجربه اهمیت بیشتری دارد. در اینجا بر خلاف حالت اول که فقط نرم افزارهای اکسل و ورد (Word)نیاز بود، نرم افزارهای آماری مطرح همانند SPSS، Lisrel، EViews و مانند آن مورد نیاز است و درصد افرادی که از عهده کار با این نرم افزارها بر می آیند بسیار بسیار کم هستند. در کار با نرم افزارهای آماری مهم (غیر از اکسل) هم اطلاعات نرم افزاری و تجربه لازم است و هم آشنایی کامل با علم آمار و شناخت آزمون های آکادمیک آماری مورد نیاز است.
یادگیری تحلیل آماری برای انجام پایان نامه
برای اینکه بتوانید خود تحلیل آماری تحقیقات دانشگاهی و پایان نامه تان را انجام دهید، لازم است دو توانایی را همزمان داشته باشید. اول شناخت کافی از آزمون های آماری و نحوه استنباط نتایج آنها برای تایید یا رد فرضیات تحقیق. و دوم توانایی کار با نرم افزار آماری (ورود داده ها در آن و استخراج نتایج آزمون ها) و خروجی گرفتن از این نرم افزارها را می بایست بدانید. توانایی اول به میزان یادگیری شما هنگام گذراندن و پاس کردن دروس آمار دانشگاه بستگی دارد. یا اینکه خودتان در فرصت مناسب به یادگیری آمار و اصول آن بپردازید. توانایی دوم نیز مستلزم تمرکز بر یادگیری نرم افزار آماری ای است که می دانید با کمک آن می توانید فرضیات پایان نامه یا مقاله خود را آزمون نمایید. در مقالات بعدی به شناسایی آزمون های آماری و نحوه کاربرد آن ها نیز پرداخته می شود. پس از بررسی اهمیت بالای تهیه پرسشنامه در پژوهش ها و مقالات در قسمت اول، مفاهیم پایه چگونگی تهیه بهترین پرسشنامه را بررسی نمودیم و در ادامه قسمت اول(چگونه بهترین پرسشنامه را تهیه کنیم؟)در این مقاله به مفاهیم اساسی تر تهیه پرسشنامه خواهیم پرداخت. در حقیقت شاید بتوان گفت تهیه پرسشنامه از مهم ترین راهکارها برای پژوهش ها می باشد ولی چرا این ادعا را انجام می دهیم. در حقیقت می توان عنوان کرد که تهیه پرسشنامه از معدود روش هایی است که شما می توانید شکاف ها و مشکلات جامعه را شناسایی کنید و در واقع تهیه پرسشنامه، نزدیک ترین راه برای فاصله اجرایی نمودن پژوهش های تحقیقاتی در دنیای واقع است. همواره مشکلی که همه کارشناسان و خبرگان جامعه با پژوهش های تحقیقاتی و پایان نامه در این سال ها دارند این است که این پژوهش های تحقیقاتی دردی از جامعه را حل نمی کنند و بسیاری از آن ها در عمل اصلا اجرا پذیر نیستند. اما مشکل اصلی چیست؟ حتی خیلی از پایان نامه ها و پژوهش هایی که از پرسشنامه و تحلیل آماری استفاده می کنند در جامعه واقعی اجرا پذیر نبوده اند. مشکل اصلی این است که بسیاری از پایان نامه ها اصلا به درستی از پرسشنامه استفاده نکرده اند و مراحلی را که باید برای تهیه پرسشنامه مناسب رعایت کنند، انجام نمی دهند و بسیاری از آن ها در مرحله بعدی (بعد از تهیه پرسشنامه) هم درست انجام نمی دهند، مرحله بعد از تهیه و توزیع پرسشنامه،تحلیل آماری است که آزمون های آماری مناسب و درست مربوط به هر تحقیق با یکدیگر تفاوت می کند، در حالی که بسیاری از پایان نامه های انجام شده بدون مطالعه آمار، از پژوهش های قبلی تقلید می کنند.
در قسمت مقدمه هدف از گردآوری داده ها به وسیله پرسشنامه و ضرورت همکاری پاسخ دهنده در عرضه داده های مورد نیاز بیان می‌شود. به منظور بیان هدف های یادشده می‌توان شیوه زیر را به کار گرفت. ابتدا هدف کلی پژوهش بیان شده و پاسخ دهنده با گزاره های خاص تحقیق آشنا می‌شود. پس از آن به نقش پرسشنامه در فراهم آوردن داده های مورد نیاز پژوهشگر اشاره می‌شود. پژوهشگر باید سعی کند تا پاسخ دهنده نسبت به همکاری در تکمیل پرسشنامه برانگیخته شود. برای این منظور باید بر با ارزش بودن داده های حاصل از پرسشنامه تاکید شود و پاسخ دهنده نسبت به ضرورت و اهمیت تحقیق آگاه گردد تا با دقت بیشتری پاسخ سوال ها را عرضه کند. علاوه بر آن در این قسمت محقق باید به این نکته اشاره کند که داده های حاصل از پرسشنامه محرمانه بوده و بجز استفاده آماری، به منظور دیگری مورد استفاده قرار نخواهد گرفت.
دستورالعمل:
در این قسمت محقق سعی می‌کند پاسخ دهنده را با چگونگی پاسخ دادن به سوال های پرسشنامه آشنا کند. در دستورالعمل تکمیل پرسشنامه رعایت نکات زیر ضروری است.
۱- هر نوع سوال پرسشنامه و چگونگی پاسخ دادن به آن باید تشریح شود.
۲- گزینه های پرسشنامه باید دقیقا مشخص گردد(اغلب از تابع لیکرت استفاده می شود(اعداد۱تا۵) یا (۱تا۳)
۳- باید بر این نکته تاکید شود که پرسشنامه تا تاریخ معین تکمیل شده و به آدرس مربوط یا به پرسشگر تحویل داده شود. باید به خاطر داشت که دستورالعمل تکمیل پرسشنامه باید کوتاه و به آسانی قابل فهم باشد. دستورالعمل های پیچیده باعث سردرگمی پاسخ دهنده شده و بر ماهیت پاسخ ها اثر می گذارد.
انواع سوال های پرسشنامه :
اولین قدم در تعیین نوع سوال های پرسشنامه شناسایی عوامل و متغیرهای پژوهش است. پس از آن محقق می‌تواند در مورد نوع سوال هایی که می‌تواند متغیرها را اندازه گیری کند تصمیم بگیرد.
به طور کلی سوال های پرسشنامه به دو صورت ارائه می‌شود:
۱- سوال های بسته- پاسخ
۲- سوال های باز- پاسخ
۱-سوال های بسته- پاسخ
سوال های بسته- پاسخ مجموعه ای از گزینه ها را ارائه می‌دهد تا پاسخ دهنده از میان آن ها یکی را انتخاب کند. پاسخ دهنده این نوع سوال ها را به سرعت درک می کند و به سهولت به آن پاسخ می‌دهد. علاوه بر آن در استخراج داده ها، می‌توان به سهولت آن ها را مقوله بندی و تجریه تحلیل کرد.
پرسشنامه های بسته—پاسخ به حالت های متفاوتی ارائه می‌شود. این حالت ها به قرار زیر است:
حالت چند جوابی:
در این نوع سوال، پاسخ دهنده یکی از گزینه های ارائه شده را انتخاب کرده و علامت گذاری می‌کند.
مثال:
کدام یک از گزینه های زیر را جهت کنترل هزینه در پروژه ها مهم تر می دانید؟
۱- انجام برنامه ریزی مناسب
۲- استفاده از روش های اجرایی نوین
۳- شناسایی تأخیرات و کنترل آن ها
حالت چند درجه ای:
در این نوع سوال پاسخ دهنده موضع خود را در مورد موضوعی بر روی یک طیف با انتخابی که به بهترین وجه نمایانگر باورها، عقاید یا نگرش او درباره آن گویه باشد، مشخص می‌کند. این حالت متداول ترین حالت انجام پایان نامه است.
در مثال های زیر نمونه هایی از این حالت داده شده است:
به نظر شما، استفاده از نیروی انسانی متخصص تا چه میزان می تواند موجب کاهش هزینه گردد؟
کاملا موافق
موافق
بی تأثیر
مخالف
کاملا مخالف
دانش مدیریت پروژه در صنعت ساخت
حیاتی است
خیلی مهم است
مهم است
نسبتا مهم است
اهمیتی ندارد
تا چه اندازه معلم شما سازمان یافته است؟
همیشه
اغلب اوقات
بعضی اوقات
به ندرت هرگز
حالت تعیین اولویت نسبت به موارد ارائه شده:
در این حالت یک سری گویه ارائه شده و از پاسخ دهنده خواسته می‌شود تا ترتیب اهمیت آن ها را مشخص کند.
سوال های باز- پاسخ:
سوال هایی هستند که در آن ها پاسخ دهنده می‌تواند پاسخ را به اختیار خود جواب دهد. این پاسخ ها می‌تواند از چند کلمه تا چند جمله باشد. از این نوع سوال ها برای بررسی و مطالعه عقاید در یک زمینه خاص استفاده می‌شود. باید یادآوری کرد که تجزیه و تحلیل داده های حاصل از این نوع سوال ها مشکل بوده و نیازمند یک سیستم کدگذاری ویژه است.
مثال:
چه عواملی منجر به تأخیرات در پروژه می گردد؟
نکات ضروری در تدوین سوال ها: پس از انتخاب نوع سوال های پرسشنامه ، محقق باید به تدوین سوال های پرسشنامه بپردازد. در تدوین سوال ها توجه به نکات زیر ضروری است:
۱- از سوال های نامفهوم و مبهم پرهیز کنید.
۲- از سوال هایی که پاسخ دهنده را به پاسخ خاصی هدایت می‌کند باید اجتناب کرد.
۳- از سوال های پیچیده پرهیز شود.
۴- از سوال های دو وجهی که شامل دو سوال در یک پرسش است اجتناب شود.
۵- تا جایی که امکان دارد از ارائه سوال های منفی خود داری شود.
۶- از بیان سوال های مستقیم که موجب تحریک حساسیت آزمودنی شده و یا در وی ایجاد مقاومت می‌کند پرهیز شود.
۷- از تنظیم سوال هایی که آزمودنی پاسخ آن ها را در دسترس ندارد خود داری شود.
۱-۳- ترتیب ارائه سوال ها
در ارائه سوال ها باید به این دو اصل مهم توجه کرد:
۱-سوال های اولیه باید به حدی جالب باشد که پاسخ دهنده را به پاسخ دادن ترغیب کند.
۲- سوال ها از ساده ترین به پیچیده ترین عرضه شود؛ سوال هایی که ممکن است آزمودنی در پاسخ دادن به آن ها اکراه داشته باشد بهتر است در وسط پرسشنامه قرار داده شود.
۱-۴-پرسشنامه آنلاین و ایمیلی را ترجیح می دهید؟
خیر، پرسشنامه آنلاین و ایمیلی در ایران اصلا شما را به نتایج درستی هدایت نخواهد کرد، مگر اینکه افرادی که می خواهند جواب شما را بدهند شما را بشناسند و جواب های درستی بدهند در غیر این صورت بهترین راه توزیع پرسشنامه، حضوری در نمونه آماری مشخص شده است.
مقالات مشابه این مقاله:
نوشته شده توسط مهندس مهرداد حمصیان
